Covid-19 Pandemi Sürecinde Engelli Kadınların İnsan Hakları İzleme Raporu

Abstract

Engelli Kadın Derneği (ENGKAD) olarak toplumsal cinsiyet eşitliği perspektifi ile engelli kadın ve kız çocuklarının temel insan haklarından eşit yararlanmaları, her türlü şiddetten, sömürüden ve ayrımcılıktan uzak bir yaşam sürdürmeleri ve topluma tam ve etkin katı lımlarının önündeki engellerin kaldırılması amacıyla 2011 yılından itibaren hak temelli çalışmalarımızı sürdürmekteyiz. Engelli kadınların uğradığı her türlü hak ihlaline karşı mücadele yöntemlerini engelli kadınlarla birlikte düşünüp, etkili mücadele araçlarının geliştirilmesi için destek ve dayanışma içerisinde çabalamaktayız. Covid-19 Pandemi Sürecinde Engelli Kadınların İnsan Hakları İzleme Raporu, bu dö nemde engelli kadınların yaşadığı ayrımcılık ve hak ihlalleri ile ilgili durum tespitleri ve öneriler ile uluslararası insan hakları standartlarının uygulanması konusunda baskı unsu ru oluşturmak amacı ile hazırlanmıştır. 2019 yılının sonlarında Çin’de tespit edilen ve dünyaya yayılan Covid-19’un etkileri her toplum ve kesimde farklı gözlemlenebilecek biçimde kendini göstermiştir. Hali hazırda belli açılardan dezavantajlı durumda olan kadınlar, yoksullar, engelliler, etnik gruplar, çocuklar vb. gruplar virüsün sebep olduğu sağlıksal, ekonomik, toplumsal, psikolojik so nuçlardan daha çok zarar görmüş, virüsün etkisini azaltmak için alınan önlemlerde daha az dikkate alınmışlardır. Küresel ölçekte uluslararası bağlayıcılığı olan metinlerde işaret edilen başta sağlık hakkı olmak üzere birçok hakkın ihlal edildiği, var olan ve olası hak kayıplarının uzun vadede dezavantajı daha da büyüteceği, Dünya Sağlık Örgütü tarafın dan ilan edilen pandemi süreci boyunca birçok otoritece dile getirilmiştir. Temel insan haklarına çoğunluk erişemeyen iki farklı grubun yani engelliler ve kadınların kesişimi olan engelli kadınların katmanlı hak ihlaline ve ayrımcılığa uğradığı tespiti nor mal zamanlar için geçerli olduğu gibi pandemi gibi olağanüstü hallerde de yapılabile cek bir çıkarımdır. Nitekim ev içi işler ve bakımda kadınların erkeklerden 3 kat daha fazla saat emek verdiği, 2019 yılında yönetici pozisyonundaki kişilerin yalnızca %28’inin kadın olduğu, kadınların üçte birinin partneri tarafından fiziksel veya cinsel şiddete maruz kaldığı, eğitimde kız çocuklarına oğlan çocuklarıyla eşit imkanın tanınmadığı bilinirken, pandeminin etkisiyle 15-24 yaş arası genç kadınların istihdama katılımların genç nüfusa göre %39 azaldığı, aile planlaması, şiddet riski ve sağlık hakkına erişim gibi konularda risklerin arttığı belirtilmektedir. Yine uluslararası bir çalışma bulgularına göre pandeminin etkisiyle engelli bireylerin %33’ü bakım kurumlarında devletlerin engellilerin yaşamını, güvenliğini ve sağlığını ko rumak adına bir şey yapmadığı, %38’inin kişisel asistana erişemediği, %23’ünün yardım cı teknolojilere erişemediği, yalnızca %10’unun ekonomik destek alabildiği, %52’sinin sağlık hizmetlerine erişimde zorluk çektiği ya da hiç erişemediği rapor edilmiştir. Türkiye’de engelli kadınlara yönelik izleme ve araştırmaların genel anlamda yetersiz oluşu ve pandemi dönemi özelinde de engelli veya kadın kimliği üzerinden üretilen çalışmaların gerisinde kalmasından hareketle bu çalışma ile alanda eksikliği gözlenen engelli kadınların pandemi döneminde temel insan haklarına erişiminin tespiti için bir değerlendirme sunulmaya çalışılmıştır. Çalışma bulgularının hakların temini açısından sürdürülebilir strateji ve planlamalara zemin oluşturmasını umuyoruz.