Türkiye’de LGBTİ+ Hakları için Deneyimler, İçgörüler, Sonraki Adımlar Stratejik Davalama

Abstract

COVID-19 pandemisi var olan eşitsizlikleri daha da derinleştirmekte, bu durum Türkiye dahil pek çok ülkede LGBTİ+’ları ciddi ölçüde etkilemektedir. SPoD’un pandeminin ilk üç ayını incelediği Haziran 2020 tarihli raporu, LGBTİ+’ların bu süreçte temel hizmetlere dahi erişimde yaşadığı zorlukları ortaya koymaktadır.2 Bununla birlikte LGBTİ+’ların çeşitli devlet yetkilileri tarafından sürekli olarak hedef alınması halihazırda son derece kırılgan bir topluluğun gitgide düzeyi artan ayrımcılık ve şiddet ile karşı karşıya kalmasına sebep olmaktadır. Nitekim Ali Erbaş’ın açıklamasını izleyen 45 günde (25 Nisan 2020–8 Haziran 2020) SPoD Danışma Hattı’na yapılan cinsiyet kimliği ve cinsel yönelim temelli ayrımcılık ve şiddet konulu başvurularda %100 artış görülmüştür.3 LGBTİ+ görünürlüğünün iktidar tarafından bu kadar açık şekilde cezalandırılmadığı ve nefret ikliminin bu denli körüklenmediği zamanlarda da var olan hak ihlalleri, bilhassa 2015 ve devamında sistematik hale gelerek artış göstermiştir. Artan baskılar karşısında Türkiye LGBTİ+ hareketinin hukuk kanadı da tüm hareket gibi başta LGBTİ+ öznelerin acil ihtiyaçlarına cevap vermeyi önceliklendirmektedir. Bununla birlikte geniş etki yaratmaya elverişli, birden çok özneye fayda sağlayabilecek davalar ayrı bir öneme sahiptir. Bu kapsamda hareketle yakından ilişkili avukatlar, Türkiye’de LGBTİ+ hakları için stratejik davalamaya dair faaliyetlerini de sürdürmektedirler. Buna karşın stratejik davalamaya ilişkin çalışmaların ve bilgi paylaşımlarının çoğu, uluslararası örgüt ve sivil toplum kuruluşlarının bir araya getirdiği, çoğunlukla İnsan Hakları Avrupa Mahkemesi (İHAM) veya Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Mekanizmaları’na (BM mekanizmaları) başvuru usullerinin konu alındığı ve yöntemlerin çoğunlukla eğitmenlerin veya düzenleyen kurumun tecrübesinin bulunduğu ülkelere göre şekillendiği eğitimlerle gerçekleşmektedir. Bu eğitimler katılımcıların teknik bilgi birikimini artırmakta önemli rol oynamakla birlikte yerelden ve bilhassa Türkiye LGBTİ+ hareketinin içinden deneyim paylaşımı artan baskılar karşısında ihtiyaçların doğru tespiti, sağlıklı risk değerlendirmeleri ve özne odaklı aktivizm için olmazsa olmaz niteliktedir. Bu rapor, hem hareketin deneyimini “resmi tarihe çentik” atarak belgelemek,4 hem bu deneyimden öğrenilenleri hareketle ilişkisi olan ve olmayan, LGBTİ+ hakları alanında çalışan tüm avukatlarla paylaşmak, hem de LGBTİ+ hakları için stratejik davalama konusundaki çalışmaları güçlendirmek için talepleri paydaşlara duyurmaya destek olmak amacıyla hazırlanmıştır. Bu nedenle didaktik bir metinden ziyade pratiğe yönelik, tabandan tecrübelerle zenginleştirilen bir rapor formatı tercih edilmiştir. Hareketle ilişkili olan avukatlar kadar olmayan avukatların da LGBTİ+ hakları için stratejik dava üstlenme konusunda bu rapordan az da olsa güç alması temenni edilmektedir.