İstihdamda Toplumsal Cinsiyet Eşitliği Haritalama ve İzleme Çalışması: 2017-2020 Güncellemesi

Abstract

“İstihdamda Toplumsal Cinsiyet Eşitliği Haritalama ve İzleme Çalışması” Cinsiyet Eşitliği İzleme Derneği (CEİD) için Gülay Toksöz ve Emel Memiş tarafından hazırlanmış ve 2018’de basılmıştır. Bu bilgi notu raporun hazırlanmasından sonra 2017-2020 arasındaki son üç yıllık dönemde Türkiye’de istihdam alanında yaşanan güncel gelişmeleri toplumsal cinsiyet eşitliği perspektifinden değerlendirmek için uluslararası ve ulusal plandaki gelişmeleri ele alarak yazılmıştır. Türkiye’de kadınların işgücüne ve istihdama katılımları çok düşüktür. 2016-2019 arasındaki TÜİK verilerine göre kadınların işgücüne katılımında sınırlı bir artış olmakla birlikte, işgücünün istihdam ve işsizlik bileşenlerine bakıldığında istihdamdaki artışın dörtte üçü kadar işsizlikte artış olmuştur. Özellikle 2018’den bu yana Türkiye ekonomisindeki daralma eğilimlerine bağlı olarak dikkat çeken gelişme, işsizlikteki artışa paralel olarak kadın işsizliğindeki özellikle genç ve eğitimli kadın işsizliğindeki artıştır. Bu durum Mart 2020’den itibaren Covid 19 salgınının etkileriyle daha da ağırlaşmış ve istihdamdaki daralma işsizlerin ve işgücü dışında kalan kadınların sayılarında erkeklere kıyasla ciddi artışa yol açmıştır. Ancak TÜİK’in resmi işsizlik hesaplamaları bu gerçeği yansıtmaktan uzaktır; istihdamdaki azalmaya bağlı olarak işgücünden çıkanlar ve bu koşullarda iş bulamayacağı için iş aramayan ama çalışmaya hazır olanlar göz adı edildiğinden ötürü işsiz sayıları azalmış ve işsizlik oranı düşmüş görünmektedir. Öte yandan Covid 19 salgınına bağlı olarak ilan edilen sokağa çıkma yasakları, yaşlıların ve okulların kapanmasıyla öğrencilerin evde kalmasına yönelik düzenlemeler, artan hijyen ihtiyaçları ile birlikte kadınların hane içindeki karşılıksız emeklerini çok artırmıştır. Kadınlar erkeklerin 4 katı fazla zamanı ücretsiz ev işlerine harcamıştır. Hane dışında gelir getirici işlerde çalışan kadınlar açısından ev içindeki karşılıksız emek başta erkekler olmak üzere aile bireyleri tarafından yeterince paylaşılmadığı için kadınların üzerindeki iş yükünü daha da artırmakta ve günlük çalışma süreleri 10 saati aşmaktadır. Kamunun politika belgelerinde kadınların işgücüne katılımını artırmak üzere iş ve aile yaşamını uyumlaştırma hedefi doğrultusunda hane içindeki bakım yükümlülüğünü hafifletmek için bakım hizmetlerine yönelik çeşitli çalışmalarda bulunulacağı belirtilmektedir. Ancak son üç yılda bu konuda hiçbir ciddi gelişme yaşanmamıştır. Bu nedenle işgücü piyasasına girebilen ve işsizlikle yüz yüze gelenler esas itibariyle genç kadınlardır ve çocuk sahibi olduklarında işgücü piyasasından kopmaları kaçınılmaz olmaktadır. Bu metinde hem uluslararası belgelerde hem de ulusal belgelerde özellikle iş ve aile yaşamını uyumlaştırma hedefine yönelik taahhütlerin ve gerçekleşenlerin neler olduğuna ışık tutulmaktadır. Metin “İstihdamda Toplumsal Cinsiyet Eşitliği Haritalama ve İzleme Çalışması”ndaki içeriğe uygun biçimde önce uluslararası gelişmeler bağlamında normlar, sözleşmeler, standartlar ve stratejilere yer vermektedir. Sonra Türkiye’de mevcut durumun analizi için mevzuat değişiklikleri ve özellikle çalışma yaşamıyla ilgili kamu kurum ve kuruluşlarının politika metinleri ve uygulamaları ele alınmaktadır. İzleyen bölüm sivil toplum örgütlerinin izleme faaliyetleri ve çalışmalarına ilişkindir. Göstergeler ve veri kaynaklarına ilişkin bölümde çeşitli cinsiyet eşitliği endekslerinin güncel bulgularına ve göstergelerine değinilmektedir. Ardından Türkiye işgücü piyasasındaki güncel gelişmeler seçili temel göstergeler aracılığıyla değerlendirilmektedir. Çalışmanın sonunda yer alan EK bölümündeki tablolar haritalama ve izleme çalışmasında yer alan ve seçili göstergelere göre Türkiye’deki durumu 2016 için gösteren tabloları 2019 yılı için güncellemektedir.