BEDEN EĞİTİMİ VE SPOR ALANINDA TOPLUMSAL VE KÜLTÜREL YENİDEN ÜRETİM

Abstract

Bu araştırmanın birinci amacı, farklı toplumsal sınıflarda yer alan üç İlköğretim Okulu beden eğitimi sınıflarında, beden eğitimi ve sporun bir toplumsal alan olarak analizinin yapılarak toplumsal ve kültürel yeniden üretim sürecinin nasıl iş lediğinin ortaya konmasıdır. Araştırmanın ikinci amacı, farklı toplumsal sınıflarda yer alan üç İlköğretim Okulunun bir toplumsal alan olarak beden eğ itimi ve spor alanında toplumsal cinsiyet yeniden üretim sürecinin nasıl gerçekleştiğinin incelenmesidir. Araştırma 2004-2005 e ğ itim-öğretim döneminde Ankara ilinde yer alan üç okulda (Okul A, Okul B ve Okul C) gerçekleştirilmiştir. Araştırmada bir toplumsal alan olarak beden eğ itimi ve spor alanında toplumsal ve kültürel yeniden üretimin nasıl gerçekleştiğini anlamanın en etkili yolu olarak nitel araştırma yöntemi tercih edilmiştir. Nitel araştırma veri toplama teknikleri olarak ders gözlemi, alan notu alma, odak grup görüşmesi ve derinlemesine bireysel görüşme kullanılmıştır. Önce her üç okulda bir kı z ve bir erkek öğ renci grubu (6-10 kişi) olmak üzere toplam 6 odak grup görüşmesi yapılmıştır. Odak grup görüşmelerinden sonra her üç okulun belirlenen sınıflarındaki beden e ğ itimi derslerine giren k ı z ve erkek ö ğ renciler ve beden e ğ itimi öğretmenleriyle derinlemesine bireysel görüşmeler yapılmıştır. Toplam 57 derinlemesine bireysel görüşme (29 kız, 28 erkek) öğrencilerle yapılırken, 3 görüşme de beden eğ itimi öğ retmenleri ile yapılmıştır. Ayrıca görüşmeler devam ederken, Okul A’ da 18 , Okul B’ de 15 ve Okul C’ de 14 ders gözlemi yapılmıştır. Verilerin analizinde içerik analizi yöntemi (açık kodlama-temalandırma-kategorileştirme) kullanılmıştır. Veri analizi sonucunda, 3 temel kategori elde edilmiştir: (1) Toplumsal sınıf ve spor beğenisi, (2) Beden eğitimi ve spor bağlamında oyun hissi ve (3) Beden eğ itimi ve spor alanında toplumsal cinsiyet ilişkileri. Veri analizi sonucunda, spor beğenisi ve spora katılım derecesinin toplumsal sınıf ve toplumsal cinsiyet ilişkileri içinde etkileşimsel olarak gömülü olduğu gözlenmiştir. Ayrıca, her üç okulun beden eğitimi ve spor alanında egemen söylemler ağırlıklı olarak beden ve bedenin düzenlenmesi ile ilişkili söylemler olmakla birlikte egemen sermaye biçimi de beden sermayesidir. Beden sermayesinin içeriği ve önemi okullara göre farklılaştığı gibi toplumsal cinsiyete göre de farklılaşmaktadır. Öğ rencilerin beden eğitimi ve spor alanındaki konumlarının belirlenmesinde, alanda egemen söylemler ve sermaye biçimleri kadar öğrencilerin toplumsal cinsiyet habitusları da belirleyici olabilmektedir. Sonuç olarak, bir toplumsal alan olarak beden eğ itimi ve sporun, egemen söylemleri ve değer gören sermaye biçimleri ile toplumsal sınıf ve toplumsal cinsiyetten bağımsız düşünülmemesi gereken bir alan olduğu söylenebilir. Anahtar Kelimeler: Beden Eğitimi, Spor, Toplumsal Cinsiyet, Toplumsal Sınıf