Uluslararası Nüfus ve Kalkınma Konferansı Eylem Programı'nın Türkiyede Uygulanan Sağlık Politikalarına Yansımalarının İncelenmesi

Abstract

Hızlı nüfus artışının kalkınmanın önünde bir engel olduğunu savunan Malthus’un nüfus yaklaşımının yeniden şekillendirilmesi sonucu oluşan Neo-Malthuscu yaklaşım, özellikle İkinci Dünya Savaşı sonrasında az gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde yaşanan hızlı nüfus artışını kontrol altına almak amacıyla kullanılmıştır. Bu yaklaşım, uluslararası örgütlerin faaliyetlerine de yansımış, 1960’lı yıllarda uluslararası örgütlerin, Neo-Malthuscu yaklaşımı benimseyen çeşitli vakıf ve derneklerin etkisiyle dünyanın az gelişmiş ve gelişmekte olan pek çok ülkesinde nüfus kontrolü ve aile planlaması programları uygulanmıştır. Bu nüfus politikaları, kadınların ve erkeklerin bireysel ihtiyaçlarını ve gereksinimlerini, içinde yaşadıkları koşulları göz ardı eden politikalar olmuştur. Nüfusun kontrol altına alınması için özellikle kadınların üreme kapasitelerinin kontrol altında tutulmaya çalışıldığı uygulamalarla karşılaşılmış, kadınların üreme hakları ihlal edilmiştir. Ancak, uluslararası örgütlerin konuya yaklaşımında zaman içinde olumlu yönde bir değişim ve dönüşüm yaşandığı anlaşılmaktadır. Bu tez çalışması, Birleşmiş Milletler bünyesinde düzenlenen nüfus konferanslarının sonuncusu ve kadın hakları ve toplumsal cinsiyet eşitliği bakımından en önemlisi olarak kabul edilen 1994 Uluslararası Nüfus ve Kalkınma Konferansı (ICPD) sonunda kabul edilen Eylem Programı’nı incelemektedir. ICPD sonunda, özellikle kadın hakları ve kadın sağlığı savunucularının etkisiyle, önceki dönemlerde hakim olan nüfus politikası anlayışının yerine yaşam döngüsü boyunca hem kadınların hem de erkeklerin üreme haklarını önceleyen, toplumsal cinsiyet eşitliğini ilkelerden biri olarak benimseyen bir Eylem Programı kabul edilmiştir. Tez çalışmasında Türkiye’nin de imzalayarak uygulamaya geçirme taahhüdü verdiği ICPD Eylem Programı’nın 5 bölümünde yer alan toplam 20 öneri incelenmektedir. Sonuçta, Türkiye’nin ICPD Eylem Programı’nın uygulamaya geçirilmesi konusunda orta derecede ilerleme kaydettiği; ancak bu ilerlemenin toplumsal cinsiyet eşitliğinin sağlanması ve kadınların güçlendirilmesi açısından yetersiz kaldığı anlaşılmıştır.