| dc.description.abstract | Afetler toplumsal cinsiyet eşitsizliklerini arttırmaktadır. Bunun sonucunda kadınlar ve kız çocukları, bu eşitsizlikler nedeniyle yeterli sağlık hizmetine, gıdaya, güvenli barınmaya, temiz suya, eğitime, bilgiye ve özellikle haklarına ilişkin bilgilere erişimde zorluklarla karşılaşmaktadır. Toplumsal cinsiyete duyarlı afet yönetimi, devletlerin, yaşamın özellikle afetlerin etkilerine karşı hassas olan tüm alanlarında kadın ve erkek arasında fiili eşitliği sağlama konusunda kapsamlı bir sorumluluk üstlenmesini gerektirmektedir. Devletlerin sorumluluklarından başlıcası, kadına yönelik toplumsal cinsiyete dayalı şiddetle (TCDŞ) ilişkili risk faktörlerini ele almaya yönelik politikalar ve yeni mekanizmalar oluşturmaktır. Ayrıca, adalete erişimin en önemli unsurlarından biri, maddi imkânları veya haklarını savunma gücü olmayan kişilerin önündeki engellerin kaldırılmasına hizmet eden adli yardımın sağlanmasıdır. Adli yardım bu kişilerin haklarını savunmalarına ve mevcut hukuki yollardan ve hizmetlerden yararlanmalarına yardımcı olur. Afetler bağlamında adli yardım hizmetlerinin sağlanması, toplumsal cinsiyete duyarlı olacak şekilde düzenlenmelidir. Ancak, 6 Şubat 2023’te Türkiye’de yaşanan depremin ardından birçok kadın, adalet sistemiyle etkileşimi ve adli yardım arayışını göz korkutucu ve bunaltıcı bir deneyim olarak değerlendirmektedir. Bu çalışma, Türkiye’nin depremden etkilenen illerinde, kadınların adalete ve adli yardıma erişiminin önündeki engelleri açıklamayı hedeflemektedir. Çalışma afet durumlarında toplumsal cinsiyete duyarlı adli yardım hizmeti sağlanmasına yönelik standartlar oluşturmayı da amaçlamaktadır. Çalışmada yapılan analiz, aynı zamanda, deprem sonrasında Türkiye’de kadınların adalete erişimine ilişkin fırsat ve zorlukların bir değerlendirmesini içermektedir. Mevcut yapıda kadınların adalete erişiminin önünde pek çok engel bulunmaktadır. Afet durumlarında bu engellerin daha da arttığı görülmektedir. Örneğin, kadınların toplu yaşam alanlarında maruz kaldıkları riskli koşullar, adalet mekanizmalarına erişime ilişkin hükümlerin yetersiz olması ve afet yönetiminde toplumsal cinsiyet duyarlılığının eksikliğinden kaynaklanan diğer zorluklar, kadınların adalete erişiminde zorluklara yol açmaktadır. Öte yandan baroların kadın hakları merkezlerinin proaktif tutumu, sivil toplum kuruluşlarının (STK’lerin) adalete erişimi artırmaya yönelik çalışmaları ve uluslararası kuruluşların kadınların adalete erişimini artırmaya yönelik girişimleri, afet durumlarına ilişkin yeni stratejilerin önünü açmaktadır. Bu bağlamda çalışma, kadınlara adli yardım sağlanmasına toplumsal cinsiyet perspektifinin daha fazla dâhil edilmesine yönelik somut ve uygulamaya yönelik tavsiyeler ortaya koymaktadır. Adli yardım hizmetlerinin düzenlenmesinde ve sağlanmasında ihtiyaç duyulan iyileştirmelere katkıda bulunmayı; bu hizmetleri başta hassas grup mensupları olmak üzere kadınlar için daha erişilebilir, toplumsal cinsiyete duyarlı ve güçlendirme odaklı hale getirmeyi amaçlamaktadır. Bu çerçevede çalışmada, özellikle adli yardıma odaklanılarak, afet durumlarında kadınların adalete erişiminin kolaylaştırılması için gerekli ön koşullar belirlenmiştir. Başta Türkiye Barolar Birliği (TBB) ve barolar olmak üzere ilgili kurum ve kuruluşlar, kadınların afet durumlarında adli yardıma erişiminin sağlanması için gerekli altyapıyı oluşturmalıdır. Bu gereklilikler iki gruba ayrılabilir: afetlere özgü hukuki konular ve TCDŞ’nin önlenmesiyle ilgili konular. Bu bağlamda baroların gezici hukuki destek hizmetleri ve hukuki destek birimleri oluşturması gerekmektedir. Ayrıca deprem bölgelerinde TCDŞ’nin önlenmesine yönelik özel bir birim oluşturmalıdırlar. Bu birim, TCDŞ’nin ve erken evliliklerin önlenmesi konusunda bilgi vermeli, şiddet vakalarına ilişkin şikâyetleri ele almalı ve şiddet mağdurlarının ilgili destek hizmetleriyle bağlantı kurmasını kolaylaştırmalıdır. Bu önlemlerin yanı sıra, hem Adalet Bakanlığının hem de TBB’nin toplumsal cinsiyete duyarlı adalete erişim planlarının ve afet senaryoları için özel olarak görevlendirilmiş birimlerinin bulunması zorunludur. | en_US |
